Podkolanówki, rajstopy czy pończochy uciskowe – jak wybrać odpowiedni produkt kompresyjny?

Kompresjoterapia to jedna z najskuteczniejszych metod wspierających leczenie i profilaktykę obrzęków — żylnych, limfatycznych oraz mieszanych. Polega na stosowaniu specjalistycznych produktów kompresyjnych, takich jak podkolanówki uciskowe, pończochy czy rajstopy uciskowe, które wywierają kontrolowany, stopniowany ucisk na kończyny dolne.

Właściwy dobór wyrobu medycznego zależy przede wszystkim od lokalizacji obrzęku, indywidualnych potrzeb pacjenta oraz komfortu noszenia. Odpowiednio dobrany stopień kompresji poprawia przepływ żylny, pomaga redukować obrzęk, ogranicza ryzyko zakrzepicy i wspiera regenerację tkanek. Regularne stosowanie produktów uciskowych łagodzi objawy, zwiększa komfort codziennego funkcjonowania oraz ułatwia utrzymanie aktywności w ciągu dnia.

Produkty kompresyjne wywierają tzw. stopniowany ucisk – największa wartość ciśnienia (wyrażona w mmHg) występuje w okolicy kostki, a następnie zmniejsza się w kierunku łydki, uda i pachwiny. Ten kontrolowany gradient kompresji wspiera pracę zastawek żylnych, przyspiesza powrót krwi żylnej ku górze oraz poprawia odpływ limfy. Dzięki temu redukuje się zastój płynów w tkankach, zmniejsza obrzęk i spada ryzyko powikłań, takich jak żylaki czy zakrzepica żył głębokich.

Regularne stosowanie odpowiednio dobranego produktu kompresyjnego pozwala utrzymać prawidłowy przepływ żylny i limfatyczny, zmniejsza uczucie ciężkości i napięcia nóg oraz pomaga skutecznie kontrolować obrzęki, co bezpośrednio wpływa na komfort i sprawność w ciągu dnia.

Choć wszystkie te wyroby pełnią podobną funkcję terapeutyczną, różnią się długością, zakresem działania oraz przeznaczeniem medycznym. Dzięki temu można dobrać produkt kompresyjny idealnie dopasowany do lokalizacji obrzęku, rodzaju schorzenia oraz indywidualnych potrzeb pacjenta.

Podkolanówki uciskowe

Sięgają do wysokości kolan, dlatego najczęściej stosuje się je przy łagodnych i umiarkowanych obrzędach ograniczonych do łydki, a także przy pierwszych objawach przewlekłej niewydolności żylnej i żylakach. Ze względu na wygodę zakładania oraz wysoki komfort noszenia są polecane osobom spędzającym wiele godzin na stojąco lub siedząco, w ramach profilaktyki i terapii przeciwżylakowej.

Pończochy uciskowe

Obejmują całą łydkę i udo, dlatego zapewniają bardziej rozległy ucisk i skutecznie kontrolują obrzęki przekraczające linię kolana. To częsty wybór w przypadku żylaków w obrębie uda, zaawansowanej niewydolności żylnej oraz obrzęków wymagających stabilizacji wyżej położonych tkanek. Pończochy z mankietem silikonowym ułatwiają utrzymanie wyrobu w odpowiedniej pozycji przez cały dzień.

Rajstopy uciskowe

Dobór właściwego wyrobu kompresyjnego jest kluczowy dla skuteczności terapii i powinien być przeprowadzony przez lekarza lub specjalistę zajmującego się kompresjoterapią. Fachowa konsultacja pozwala określić odpowiedni stopień kompresji, typ dzianiny, długość wyrobu oraz właściwy rozmiar, co minimalizuje ryzyko powikłań i zwiększa skuteczność leczenia.

1. Wybór klasy kompresji (stopnia ucisku)

Klasa kompresji określa siłę ucisku wywieranego na kończynę (podawaną w mmHg). Poniższe zakresy odpowiadają europejskiej klasyfikacji RAL stosowanej w medycznych wyrobach uciskowych, takich jak produkty JOBST. Dobiera się je na podstawie stanu klinicznego pacjenta, rodzaju obrzęku oraz wskazań terapeutycznych:

• Klasa I (18–21 mmHg) – kompresja profilaktyczna; stosowana m.in. przy uczuciu ciężkości nóg, pierwszych objawach niewydolności żylnej, w ciąży i podczas długich podróży.
• Klasa II (23–32 mmHg) – w leczeniu łagodnych i umiarkowanych żylaków, po zabiegach chirurgicznych oraz w stabilizowaniu umiarkowanych obrzęków.
• Klasa III (34–46 mmHg) – stosowana przy zaawansowanej przewlekłej niewydolności żylnej, obrzęku limfatycznym oraz obrzękach mieszanych.
• Klasa IV (>40 mmHg) – wysoka, specjalistyczna kompresja zalecana w ciężkich postaciach chorób naczyniowych i masywnych obrzękach; wymaga ściśle kontrolowanego doboru.

Wybór stopnia kompresji jest jednym z najważniejszych elementów terapii — zbyt niski ucisk nie przyniesie efektów, a zbyt wysoki może być niewskazany lub niebezpieczny.

2. Wybór rodzaju wyrobu (typ technologii dziania i długość)

Dobór typu wyrobu zależy od charakteru obrzęku, kształtu kończyny oraz wskazań medycznych:

• Wyroby płaskodziane – rekomendowane w obrzęku limfatycznym, lipodemii oraz przy nieregularnym kształcie kończyn. Zapewniają bardzo precyzyjną kompresję i są często szyte na miarę, co umożliwia kontrolę nawet zaawansowanych obrzęków.
• Wyroby okrągłodziane – stosowane głównie w przewlekłej chorobie żylnej, żylakach i łagodnych obrzękach żylnych. Mają wysoką elastyczność i zapewniają stopniowany ucisk od kostki ku górze. W większości są to gotowe produkty dostępne w standardowych rozmiarach, z dołączonymi tabelami ułatwiającymi dobór odpowiedniego wariantu.

Każdy wyrób może występować jako podkolanówki, pończochy lub rajstopy, w wersji z otwartym lub zamkniętym palcem, a także jako produkt gotowy lub szyty na indywidualne zamówienie.

3. Prawidłowy pomiar kończyny

Dokładne zmierzenie kończyn dolnych to warunek bezpiecznego i skutecznego doboru produktu uciskowego. Najlepiej wykonać pomiary rano, zanim pojawi się obrzęk. W przypadku wyrobów stosowanych we flebologii istnieje możliwość samodzielnego wykonania pomiarów — wystarczy postępować zgodnie z instrukcjami producenta. Pomocne mogą być również dostępne filmy instruktażowe pokazujące, jak prawidłowo zmierzyć nogi do doboru kompresji. Ocenia się:

• obwód nad kostką (najwęższy punkt),
• obwód łydki (najszerszy punkt),
• obwód uda (najszersza część),
• długość nóg — odpowiednio do podkolanówek, pończoch lub rajstop.

Wyniki porównuje się z tabelą rozmiarową producenta.

• Zbyt luźny wyrób nie zapewni właściwego ucisku i nie będzie działał terapeutycznie.
• Zbyt ciasny produkt może powodować podrażnienia, ucisk punktowy, ból, a nawet zaburzenia krążenia.

Prawidłowo dobrany produkt kompresyjny — we właściwej klasie, długości i rozmiarze — skutecznie redukuje obrzęk, poprawia przepływ żylny i limfatyczny, zmniejsza uczucie ciężkości nóg oraz realnie podnosi komfort funkcjonowania każdego dnia.

Terapia uciskowa znajduje zastosowanie w leczeniu różnych typów obrzęków — żylnych, limfatycznych, lipidowych oraz mieszanych — jednak wybór właściwego wyrobu kompresyjnego zależy od mechanizmu powstawania obrzęku i stopnia zaawansowania choroby. Choć wszystkie wyroby uciskowe działają poprzez kontrolowany, stopniowany ucisk, to sposób ich stosowania oraz rodzaj dzianiny różnią się w zależności od diagnozy.

Obrzęk żylny

Obrzęk żylny jest następstwem przewlekłej niewydolności żylnej i uszkodzenia zastawek, co prowadzi do zalegania krwi w żyłach kończyn dolnych. W terapii stosuje się przede wszystkim wyroby okrągłodziane, które zapewniają stopniowany ucisk od kostki ku górze, redukując ciśnienie w żyłach i wspierając ich prawidłowe opróżnianie. Regularna kompresja zmniejsza obrzęk, zapobiega nasileniu żylaków oraz ogranicza ryzyko powstawania owrzodzeń. Leczenie uzupełnia się o uniesienie nóg, codzienną aktywność fizyczną i pielęgnację skóry.

Obrzęk limfatyczny

W obrzęku limfatycznym kompresja jest jednym z kluczowych elementów kompleksowej terapii przeciwobrzękowej (KTP).

• W fazie redukcji stosuje się bandaże wielowarstwowe lub systemy adaptacyjne, które pozwalają na dynamiczne dostosowanie siły ucisku.
• W fazie stabilizacji wprowadza się wyroby płaskodziane, często szyte na miarę, które utrzymują efekt drenażu i zabezpieczają przed nawrotem obrzęku.

Wyroby płaskodziane stosowane są przy nieregularnym kształcie kończyny, zapewniając mocną, stabilną kompresję niezbędną w zaawansowanych postaciach choroby.

Lipodemia

Lipodemia to przewlekła, bolesna choroba charakteryzująca się symetrycznym przerostem tkanki tłuszczowej. Kompresjoterapia pełni tu ważną rolę wspierającą — płaskodziane wyroby uciskowe stabilizują tkankę tłuszczową, zmniejszają ból i nadwrażliwość oraz poprawiają mobilność. W połączeniu z regularną aktywnością fizyczną, dietoterapią i wsparciem psychologicznym pozwalają na lepsze funkcjonowanie i kontrolę objawów.

Obrzęki mieszane

Przy obrzękach mieszanych, w których współistnieją komponenty żylne, limfatyczne lub lipidowe, nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania. Terapia wymaga indywidualnego podejścia i zwykle łączy:

• odpowiednio dobrane wyroby kompresyjne (okrągłodziane lub płaskodziane),
• manualny drenaż limfatyczny,
• bandażowanie w okresach zaostrzeń,
• dobór klasy ucisku uzależniony od dominującego mechanizmu obrzęku.

Tak kompleksowe podejście pozwala skutecznie kontrolować objawy i utrzymać długotrwałą poprawę.

Komfort noszenia wyrobów uciskowych ma bezpośredni wpływ na skuteczność terapii — tylko odpowiednio dobrany i wygodny produkt kompresyjny będzie stosowany regularnie, a to warunek uzyskania i utrzymania efektów terapeutycznych. Nowoczesne wyroby medyczne łączą precyzyjny, stopniowany ucisk z rozwiązaniami poprawiającymi codzienny komfort, takimi jak miękkie włókna, przewiewne dzianiny czy wspierające anatomiczne strefy.

Właściwy wybór produktu powinien uwzględniać nie tylko rodzaj obrzęku i stopień kompresji, ale także styl życia pacjenta i poziom jego aktywności fizycznej. Różne linie JOBST odpowiadają na specyficzne potrzeby terapeutyczne:

• JOBST Confidence – przeznaczony do leczenia łagodnych i umiarkowanych obrzęków, zapewnia elastyczność i wygodne dopasowanie.
• JOBST Elvarex – rozwiązanie dla pacjentów z ciężkimi lub zaawansowanymi obrzękami; silna, stabilna kompresja płaskodziana.
• JOBST Opaque – linia okrągłodziana obejmująca podkolanówki, pończochy i rajstopy do terapii przewlekłej choroby żylnej oraz obrzęków.
• JOBST forMen Explore – produkty stworzone z myślą o specyfice męskiej anatomii i potrzebach użytkowych.
• JOBST Maternity Opaque – dla kobiet w ciąży; zawiera strefy SoftFlex, które dopasowują się do rosnącego brzucha, zapewniając stabilne, komfortowe wsparcie.
• JOBST Sport – wyroby dla osób aktywnych fizycznie; wspierają krążenie żylne podczas wysiłku i przyspieszają regenerację.
• JOBST Travel – produkty stworzone z myślą o długich podróżach; pomagają zmniejszyć ryzyko obrzęków i zakrzepicy.

Dopasowanie wyrobu do rodzaju obrzęku, intensywności aktywności oraz preferencji użytkownika pozwala połączyć skuteczność terapeutyczną z codziennym komfortem, co przekłada się na trwałe efekty i wyższą jakość życia pacjenta.

Skuteczna terapia uciskowa wymaga ścisłej współpracy z lekarzami, fizjoterapeutami i specjalistami zajmującymi się kompresjoterapią. To oni oceniają stan kliniczny pacjenta, pomagają dobrać odpowiedni wyrób medyczny, określają właściwą klasę kompresji oraz wskazują prawidłowy rozmiar. Dzięki temu terapia jest bezpieczna, dostosowana do rodzaju obrzęku oraz uwzględnia ewentualne przeciwwskazania, takie jak zaburzenia tętnicze czy neuropatie.

Kluczowym elementem skuteczności kompresjoterapii jest również edukacja pacjenta. Obejmuje ona nie tylko naukę prawidłowego zakładania i zdejmowania produktów uciskowych, lecz także zrozumienie roli regularności, właściwej pielęgnacji skóry, wykonywania zaleconych ćwiczeń, odpoczynku z uniesionymi kończynami oraz obserwacji ewentualnych sygnałów ostrzegawczych ze strony układu żylnego lub limfatycznego.

Szeroka dostępność wysokiej jakości wyrobów kompresyjnych — w tym produktów przeznaczonych do leczenia obrzęków żylnych, limfatycznych, lipidowych czy mieszanych, a także wyrobów profilaktycznych — umożliwia dopasowanie terapii do potrzeb zarówno pacjentów z chorobami przewlekłymi, jak i osób zdrowych, które ze względu na styl życia są narażone na przeciążenie kończyn dolnych. 

Regularne stosowanie kompresji poprawia przepływ krwi i limfy, wspiera regenerację tkanek, zmniejsza uczucie ciężkości nóg i znacząco podnosi komfort codziennego funkcjonowania.