Diagnoza, leczenie i dofinansowanie NFZ przy obrzękach

Jak reagować podczas powstawania obrzęku?

Znane powiedzenie “lepiej zapobiegać niż leczyć” ma w odniesieniu do obrzęków szczególne znaczenie, ponieważ to właśnie profilaktyka i wczesne reagowanie na pierwsze objawy pozwalają skutecznie panować nad rozwojem tego schorzenia. Zwłaszcza, że opuchnięcia związane z niesprawnym układem żylnym lub chłonnym pogarszają się z upływem czasu!

W związku z tym:

• jeśli jesteś osobą z obciążonym układem żylnym, masz żylaki, przebyłeś zakrzepicę żył głębokich lub operację na układzie żylnym, leczyłeś owrzodzenia podudzi,
• jeśli jesteś osobą z niesprawnym układem chłonnym, przebyłeś operację usunięcia węzłów chłonnych (pachowych, pachwinowych, w okolicach szyi lub w jamie brzusznej), radioterapię, masz rozpoznany obrzęk limfatyczny lub limfatyczno-żylny (kończyny dolnej lub górnej),

Należy skonsultować się z lekarzem w celu zdiagnozowania przyczyny obrzęku - najlepiej z angiologiem lub limfologiem. Diagnoza jest kluczowa, ponieważ określa dalsze postępowanie terapeutyczne. Lekarz zleci odpowiednie badania diagnostyczne lub zaproponuje leczenie (np. przepisze leki, skieruje do specjalisty itd.). Warto również poradzić się fizjoterapeuty specjalizującego się w terapii obrzęków. Może okazać się konieczne zastosowanie drenażu limfatycznego, mobilizacji blizn pooperacyjnych lub bandażowania kompresyjnego w celu zmniejszenia obrzękniętej kończyny. Terapeuta udzieli również wskazówek dotyczących pielęgnacji skóry i unikania czynników pogarszających dolegliwości.

Jeśli obrzęk jest nieznaczny, ale nie zmniejsza się po nocy warto przemyśleć zakup zaopatrzenia medycznego w postaci podkolanówek, pończoch czy rękawów uciskowych. Te specjanie produkowane wyroby, odpowiednio pomierzone i dopasowane do pacjenta mogą istotnie ograniczyć postęp choroby. Są niezbędne w przypadku trwałych obrzęków, a także w profilaktyce ich powstawania!

Nieleczony obrzęk ma tendencję do pogarszania się – zarówno pod względem objętości jak i konsystencji tkanki. Temu procesowi często towarzyszą różne powikłania, dlatego nie warto czekać z interwencją.

Do kogo zgłosić się z podejrzeniem obrzęku?

Pacjent, który zaobserwował u siebie obrzęk kończyny powinien zgłosić się do lekarza POZ po skierowanie do specjalisty: angiologa (lekarz zajmujący się chorobami naczyń krwionośnych) lub chirurga naczyniowego (angiochirurga). Diagnostyką obrzęków zajmuje się również flebolog lub limfolog (to bardzo rzadka specjalizacja w Polsce).

Lekarz specjalista zróżnicuje charakter obrzęku. Może zlecić badanie USG-Doppler naczyń krwionośnych lub limfoscyntygrafię układu chłonnego. Może również wykluczyć przyczynę naczyniową i wskazać innego specjalistę.

W przypadku umiarkowanego lub znacznego nasilenia obrzęku, pacjentowi może zostać zalecona terapia zmniejszająca obrzęk, prowadzona przez fizjoterapeutów. Kompleksowa terapia obrzęków może obejmować manualny drenaż limfatyczny, specjalne techniki, kompresyjne bandażowanie, dbałość o skórę, zalecone ćwiczenia ruchowe, a czasami zabiegi kompresjoterapii pneumatycznej. Terapia dobierana jest indywidualnie, w zależności od typu i nasilenia obrzęku, współistniejących chorób oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Ważne jest, aby rozpocząć redukcję obrzęku przed zastosowaniem tekstylnych wyrobów uciskowych.

W polskim systemie opieki zdrowotnej kompleksowa terapia przeciwobrzękowa nie jest refundowana w całości. “Na fundusz” można skorzystać jedynie z: krótkiego 15-minutowego drenażu limfatycznego ręcznego, mechanicznej kompresjoterapii pneumatycznej oraz ćwiczeń. Kluczowe dla zmniejszenia obwodów kończyny: bandażowanie i terapia manualna na samym obrzęku nie są refundowane – w placówkach publicznych często nie ma nawet możliwości ich dokupienia.

Pacjent zmuszony jest szukać tych zabiegów w gabinetach prywatnych pokrywając koszty zarówno terapii, jak i materiałów do bandażowania.

Przypadki pacjentów z masywnym i bardzo powikłanym obrzękiem limfatycznym lub mieszanym są niekiedy hospitalizowane na oddziałach angiologicznych lub chorób wewnętrznych. Zdarza się to jednak sporadycznie, gdyż jedynie pojedyncze oddziały podejmują się leczenia tych problemów i posiadają wykwalifikowany personel.

Czego pacjent może oczekiwać od swojego lekarza i jakie są świadczenia gwarantowane?

Pacjent cierpiący na obrzęki kończyn dolnych wynikające z niewydolności limfatycznej ma prawo oczekiwać od systemu opieki zdrowotnej kompleksowej diagnostyki i specjalistycznych konsultacji. Jednym ze świadczeń gwarantowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), choć ograniczonych wyłącznie do osób z potwierdzoną diagnozą niewydolności limfatycznej, jest dofinansowanie (powszechnie zwane refundacją z NFZ) na wyroby kompresyjne płaskodziane. Pacjent może otrzymać dofinansowanie na zakup do dwóch sztuk takich wyrobów o ustalonej klasie kompresji na każdy półroczny okres leczenia.
Wniosek o refundację na wyroby kompresyjne płaskodziane może zostać wystawiony przez lekarza specjalistę w zakresie angiologii, chirurgii naczyniowej, chirurgii onkologicznej, medycyny paliatywnej, onkologii, rehabilitacji medycznej, a także przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę lub specjalistę fizjoterapii, pod warunkiem posiadania dostępu do specjalistycznej platformy NFZ.

Pacjent otrzymał wniosek refundacyjny co dalej? Gdzie i jak można go zrealizować?

Wniosek refundacyjny na wyroby uciskowe (rękawy, podkolanówki, stopki, pończochy czy rajstopy) można zrealizować w każdym sklepie czy punkcie zaopatrzenia medycznego, który ma podpisaną umowę z NFZ. Przy czym nie ma obowiązku posiadania wydruku tegoż wniosku – istotne jest podanie numerów generowanych przez system na pierwszej stronie wniosku.

Pacjent po zakończonej terapii zmniejszającej obrzęki nóg może udać się do specjalistycznego sklepu w celu doboru odpowiednich wyrobów kompresyjnych, takich jak płaskodziane podkolanówki. W takim miejscu, wykwalifikowany specjalista przeprowadza niezbędne pomiary i zamawia wyroby dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Przy odbiorze produktów, sklep dokonuje rozliczenia wniosku z NFZ, a pacjent uiści opłatę pomniejszoną o wartość dofinansowania refundacyjnego.

W jakich wypadkach przysługuje dofinansowanie (częściej określane jako refundacja z NFZ) i jakie niesie ze sobą korzyści?

Od dnia 1 stycznia 2024 r. pacjenci z rozpoznaniem obrzęku limfatycznego mogą korzystać z refundacji wyrobów uciskowych płaskodzianych co pół roku w wysokości 70% limitu przyznanego na konkretny rodzaj zaopatrzenia (np. podkolanówka – limit 500 zł/sztukę, pończocha – 700 zł/sztukę, rękaw – 500 zł/sztukę), który posiada minimum 6-miesięczną gwarancję producenta na niezmienność wartości ucisku. Oznacza to, że pacjent dopłaca 30% oraz - jeżeli produkt przekroczy wartość limitu - różnicę.

Przykład: Pani Anna ma obrzęk limfatyczny podudzia, potrzebuje podkolanówki uciskowej płaskodzianej o klasie kompresji od 20 mmHg, która kosztuje 600 zł. Fundusz pokrywa 70% z 600 zł – czyli 350 zł, a Pani Annie pozostaje do dopłaty 250 zł. Jeśli produkt jest wzbogacony o dodatki typu zamknięte palce, peloty czy strefa komfortu to koszt wyrobu drożeje, ale kwota refundacji się nie zmienia, zatem w takim przypadku kwota dopłaty po stronie pacjenta będzie wyższa. Należy dodać, że Pani Anna może zamówić do 2 sztuk odzieży na 6 miesięcy lub 4 sztuki raz na rok. Jeśli potrzebuje również stopki na palce, może ją również zamówić w liczbie 2 sztuk i skorzystać z refundacji. Ważne by na wniosku widniały odpowiednie kody produktów w pożądanej liczbie sztuk. Zakup 2 sztuk produktu możliwy jest tylko na jeden wniosek, czyli z jednym zamówieniem.

Co zrobić po otrzymaniu odzieży płaskodzianej? Czy konieczne jest monitorowanie postępów i kiedy należy dokonać kolejnych pomiarów?

Noszenie wyrobów kompresyjnych jest kluczowym elementem w terapii i profilaktyce obrzęków kończyn dolnych. Każdy pacjent z doświadczeniem powikłań wynikających z postępu chorób żylnych takich jak np. owrzodzenia podudzi, często występujące bóle nóg czy zniekształcenia kończyn dolnych, wie jak ważne jest zapobieganie ich nawrotom. W pewnym momencie leczenia, odzież kompresyjna zastępuje niewygodne bandaże, zwiększając komfort życia pacjentów, jednocześnie zapobiegając pogorszeniu stanu kończyn dolnych. Jest niezbędne, aby systematycznie jej używać i regularnie aktualizować. Warto śledzić zmiany w obwodach kończyn dolnych – może to robić fizjoterapeuta podczas wizyt terapeutycznych lub sam pacjent po odpowiednim instruktażu. Z mojego doświadczenia wynika, że regularne używanie odzieży kompresyjnej długoterminowo zmniejsza obrzęk kończyn dolnych dotkniętych niewydolnością i poprawia stan skóry. Warto zatem przed zmianą wyrobów przeprowadzić nowe pomiary. Najlepiej jest wykonywać pomiary co 6-8 miesięcy, aby zapobiec utracie odpowiedniego stopnia kompresji przez wyrób.