Obrzęk limfatyczny występuje, gdy nadmiar płynu limfatycznego gromadzi się w tkankach ciała z powodu uszkodzenia lub niewydolności układu limfatycznego. Prowadzi to do obrzęku, najczęściej w kończynach dolnych. Może mieć charakter pierwotny, czyli wynikać z wrodzonych anomalii układu limfatycznego, lub wtórny – będący konsekwencją jego uszkodzenia w wyniku operacji, radioterapii, infekcji lub innych czynników.
Jak radzić sobie z obrzękiem limfatycznym?
Chociaż obrzęk limfatyczny jest stanem przewlekłym (długotrwałym), na który nie ma lekarstwa, można sobie z nim dobrze radzić za pomocą kompleksowej terapii przeciwobrzękowej. Oznacza to, że leczenie niechirurgiczne, takie jak terapia uciskowa, drenaż limfatyczny, ćwiczenia, pielęgnacja skóry i samodzielne działanie, są zwykle wystarczające do kontrolowania objawów. W niektórych przypadkach odpowiednia może być operacja chirurgiczna, taka jak przeniesienie węzłów chłonnych.
Co to jest terapia przeciwobrzękowa?
Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa, czasami określana również skrótem CDT (ang. Complete Decongestive Therapy), jest złotym standardem w leczeniu obrzęku limfatycznego. Jak sama nazwa wskazuje, głównym jej celem jest odprowadzenie limfy, zmniejszenie obrzęku, a ponadto poprawa stanu skóry i zwiększenie mobilności. Terapia CDT składa się z dwóch faz:
- Faza pierwsza — odbarczenie:
Intensywna faza leczenia, która zwykle trwa od 2 do 4 tygodni. W przypadku łagodnego obrzęku limfatycznego może nie być konieczna, a pacjent może przejść bezpośrednio do fazy drugiej. - Faza druga — utrzymanie efektów i optymalizacja:
W tej fazie celem jest długoterminowa kontrola obrzęku poprzez utrzymanie i maksymalizację rezultatów osiągniętych w fazie pierwszej. W zależności od przebiegu i nasilenia choroby, czasem konieczny jest powrót do fazy odbarczenia.
Obie fazy składają się z kilku kluczowych elementów: odpowiednio dobranych ćwiczeń fizycznych, specjalistycznych technik masażu (drenażu limfatycznego), bandażowania lub noszenia odzieży uciskowej oraz pielęgnacji skóry. Wszystkie te działania mają na celu poprawę przepływu limfy, zmniejszenie obrzęku i wsparcie funkcji układu limfatycznego.
Elementy kompleksowej terapii odbarczającej
Terapia odbarczająca jest podstawą obu faz, chociaż w fazie pierwszej kompresja musi być bardziej elastyczna, ponieważ obrzęk zazwyczaj szybko się zmniejsza. Dlatego stosuje się bandaże uciskowe o krótkim naciągu, często jako część wielowarstwowego systemu bandażowania, lub adaptacyjne systemy uciskowe. W fazie drugiej efekty osiągnięte wcześniej utrzymuje się najczęściej przy pomocy płaskodzianej odzieży uciskowej.
Drenaż limfatyczny dodatkowo wspiera efekt terapii uciskowej. To specjalna technika masażu, w której terapeuta wykonuje delikatne, rozciągające skórę ruchy – znana jako ręczny drenaż limfatyczny. Pacjent może się również nauczyć uproszczonej wersji tej techniki i wykonywać ją samodzielnie, zazwyczaj w drugiej fazie terapii. Nazywa się to prostym lub samodzielnym drenażem limfatycznym (ang. simple lymphatic drainage, SLD).
Ćwiczenia są ważnym elementem obu faz. W terapii obrzęku limfatycznego kluczowe jest utrzymanie i poprawa mobilności oraz zwiększenie przepływu limfy. W fazie pierwszej ćwiczenia zazwyczaj wykonuje się pod nadzorem terapeuty, natomiast w drugiej większy nacisk kładzie się na samodzielną aktywność pacjenta.
Pielęgnacja skóry i samodzielne radzenie sobie z chorobą są niezbędne w obu fazach terapii CDT. Pacjenci z obrzękiem limfatycznym są bardziej narażeni na miejscowe infekcje – nawet drobne urazy skóry mogą prowadzić do zakażeń bakteryjnych, pogarszając ogólny stan zdrowia. Pielęgnacja skóry to tylko jeden z aspektów samodzielnych działań. Oznacza to również, że odgrywasz kluczową rolę w zarządzaniu swoją chorobą i zdobywasz szeroką wiedzę na temat obrzęku limfatycznego, co ułatwia skuteczną współpracę z personelem medycznym.
