Żylaki

Żylaki to trwale poszerzone, poskręcane żyły o sinawym lub niebieskawym zabarwieniu, które najczęściej występują na kończynach dolnych – zwłaszcza w okolicach podudzi, kostek oraz z tyłu kolan. Mogą stanowić jeden z pierwszych widocznych objawów przewlekłej choroby żylnej (PChŻ).

Zgodnie z międzynarodową klasyfikacją CEAP (ang. Clinical-Etiological-Anatomical-Pathophysiological), żylaki odpowiadają stadium C2 – czyli trwałemu poszerzeniu żył powierzchownych, widocznych gołym okiem i często wyczuwalnych pod skórą.

W klasyfikacji CEAP wyróżnia się następujące stadia kliniczne (C): 

• C0 – brak objawów widocznych i odczuwalnych 
• C1 – obecność teleangiektazji (pajączków naczyniowych) i/lub żylaków siatkowatych 
• C2 – żylaki (widoczne, poszerzone żyły powierzchowne) 
• C3–C6 – kolejne stadia przewlekłej choroby żylnej, obejmujące m.in. obrzęki, przebarwienia skóry i owrzodzenia

• Teleangiektazje – drobne, poszerzone naczynka krwionośne widoczne tuż pod powierzchnią skóry, potocznie nazywane „pajączkami” 
• Żylaki siatkowate – kręta sieć cienkich, nieco większych żył podskórnych, zwykle nie wystających ponad powierzchnię skóry 
• Żylaki pni głównych – duże, wyraźnie uwypuklone żylaki dotyczące głównych żył powierzchownych, takich jak żyła odpiszczelowa czy odstrzałkowa

Żylaki najczęściej powstają na skutek osłabienia ścian żylnych oraz niewydolności zastawek żylnych, które w prawidłowych warunkach działają jak jednokierunkowe zawory – otwierają się, by umożliwić przepływ krwi w kierunku serca, i zamykają, by zapobiec jej cofaniu.

Jednak u niektórych osób dochodzi do trwałego rozciągnięcia i utraty elastyczności ścian żylnych, co upośledza działanie zastawek. Gdy zastawki przestają się domykać, przestają być szczelne, a krew zaczyna cofać się wbrew prawidłowemu kierunkowi przepływu – zjawisko to nazywamy refluksem żylnym. Zalegająca krew powoduje stopniowe poszerzanie się żył, które z czasem stają się wyraźnie widoczne, opuchnięte i zabarwione na niebieskawo.

Genetycznie warunkowane nieprawidłowości zastawek są główną przyczyną powstawania żylaków – w wielu przypadkach skłonność do niewydolności żylnej jest dziedziczna. Osoby z obciążeniem rodzinnym są znacznie bardziej narażone na rozwój choroby, nawet jeśli prowadzą aktywny tryb życia.

Do pozostałych czynników sprzyjających rozwojowi żylaków należą:

• długotrwałe stanie lub siedzenie (zaburzające krążenie w kończynach dolnych), 
• ciąża (zwiększone ciśnienie żylne i hormonalne rozluźnienie ścian naczyń), 
• otyłość, 
• brak aktywności fizycznej, 
• wiek (osłabienie tkanek wraz z wiekiem), 
• zaburzenia hormonalne (np. stosowanie niektórych leków hormonalnych). 

Czynniki sprzyjające powstawaniu żylaków

• Przypadki występowania żylaków w rodzinie
• Przebyta zakrzepica żył głębokich
• Otyłość
• Płeć – żylaki powstają częściej u kobiet
• Podeszły wiek
• Długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej
• Stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej

Wiele kobiet zauważa żylaki podczas ciąży. Oprócz gromadzenia się krwi w nogach i ogólnego zwiększenia objętości krwi, hormony mogą dodatkowo osłabiać ściany żył podczas ciąży.

Opcje leczenia żylaków obejmują zarówno zmianę stylu życia, jak i operację. Leczenie żylaków zależy również od ogólnego stanu zdrowia, a także od rozmiaru, umiejscowienia i nasilenia zmian dotkniętych żył.

• Terapia uciskowa:

  Noszenie produktów uciskowych jest skutecznym sposobem na złagodzenie objawów. JOBST® oferuje asortyment medycznych wyrobów uciskowych zaprojektowanych specjalnie w celu przeciwdziałania żylakom i ich objawom.
• Zmiana stylu życia:

  Regularne ćwiczenia i unoszenie nóg podczas siedzenia lub leżenia jest bardzo korzystne. Czytaj więcej tutaj.
• Procedury:

  Większość zabiegów leczenia żylaków jest wykonywana w trybie ambulatoryjnym, co pozwala na opuszczenie kliniki lub gabinetu lekarskiego tego samego dnia.
• Ablacja endotermiczna:

  Procedura ta wykorzystuje energię fal radiowych o wysokiej częstotliwości lub lasera do zamykania zmienionych chorobowo żył.
• Skleroterapia:

  Do rozszerzonych żył jest wstrzykiwana specjalna pianka. Powoduje to bliznowacenie i zamykanie dotkniętych żył. Do uwidocznienia miejsca wstrzyknięcia zwykle używany jest aparat USG.
• Podwiązanie i usunięcie:

  Procedura ta wymaga dwóch niewielkich nacięć – jednego w pobliżu pachwiny w górnej części chorej żyły i drugiego niżej. Górna część żyły zostaje podwiązana i uszczelniona. Uszkodzona żyła jest następnie usuwana przez drugie nacięcie.

Choć niektóre czynniki ryzyka rozwoju żylaków – takie jak wiek, płeć czy predyspozycje genetyczne – są niezależne od nas, wiele można zrobić, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Kluczowa jest zmiana stylu życia.  

Regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie długotrwałego siedzenia lub stania mogą znacząco poprawić krążenie żylne. W profilaktyce pomocne jest także noszenie wygodnego, płaskiego obuwia oraz luźnej odzieży, która nie uciska talii, pachwin ani nóg. Warto robić sobie krótkie przerwy w ciągu dnia na uniesienie nóg powyżej poziomu serca, co sprzyja odpływowi krwi z kończyn dolnych.  

Oprócz tego zaleca się ograniczenie spożycia soli, unikanie gorących kąpieli, sauny i długiej ekspozycji na wysoką temperaturę, ponieważ mogą one sprzyjać rozszerzaniu naczyń żylnych. Zmiana tych codziennych nawyków może skutecznie opóźnić lub nawet zapobiec rozwojowi żylaków.